Түрк окумуштуусу жетектеген топ Күн системасынан тышкары жашоого ылайыктуу жаңы планеталарды тапты
Топ, TOI-5799c мене бирге үч жылдыздын тегерегиндеги планеталарды аныктады. Бул планеталардын атмосферасы жана ылайыктуу суу шарттары болушу мүмкүн.
Түрк окумуштуусу Селчук Ялчынкая жетектеген эл аралык астрономиялык топ Күн системасынан тышкары төрт жаңы экзопланетаны ачты — алардын бири жылдызынын жашоого ылайыктуу аймагынын ички четинде жайгашкан жана атмосферасы болушу мүмкүн. Планеталар Жерден 90 жарык жылы алыстыкта.
Ачылыштар кичинекей муздак жылдыз TOI-5799дун айланасында айланган эки планетаны, ошондой эле TOI-1743 жана TOI-6223түн айланасындагы бирден планетаны камтыйт жана AU Kreiken обсерваториясы менен Түркиянын Улуттук обсерваториясынын маалыматтарын колдонуу менен жасалды.
Табылгалар Ялчынкаянын супер-Жерлерди жана М эргежээл жылдыздарынын айланасында айланган Нептундун өлчөмүндөгү төрт планетаны ачуу жана ырастоо боюнча доктордук диссертациясынын бир бөлүгү болгон.2025-жылдын октябрь айындагы Astronomy & Astrophysics журналында жарыяланган.
TOI-5799дун айланасында табылган экзопланеталардын бири, TOI-5799c, Жерден 90 жарык жылы алыстыкта болсо да жылдызынын жашоого ылайыктуу зонасында жайгашкан.
Ялчынкая Aнадолу агенттигине берген маалыматта командасы тапкан планеталардын буга чейин TESS космостук телескобу тарабынан байкалып, экзопланетага талапкер катары аныкталганын айтты.
Телескоп космостогу транзиттик сигналдарды 30 күндүк аралык менен көзөмөлдөйт. Жердеги изилдөөчүлөр кайсы жылдыз сигнал чыгарып жатканын жана ошол жылдызданбы же жакын жердеги башка жылдызданбы, аныктоо үчүн байкоочу телескопторду колдонушууда.
Потенциалдуу жашоого жарамдуулук
Ялчынкая ачкан планеталарынын бири болгон TOI-6223bнын Нептундун көлөмүндө экенин, бирок өз жылдызына өтө жакын болгондуктан "ысык Нептун" деп аталарын айтты. Планета Нептунга окшош радиуска ээ болсо да, анын атмосферасында кандай газдар бар экенин карап чыгуу керек.
Окумуштуу TOI-1743b башка планетасы Жерден болжол менен 70% чоң, кургактык планета экенин жана атмосферасында учуучу газдарды кармай албай тургандыгын билдирди, анткени ал дагы жылдызына өтө жакын жана абдан ысык.
Ялчынкая TOI-5799 системасынын эки жаңы экзопланетаны камтыган жылдыздардын бири катары айырмаланып тураарын билдирди; TOI-5799b жана TOI-5799c экөө тең Жерден болжол менен 70% чоң жана кургактык планетасы болушу мүмкүн.
TOI-5799b жылдызына жакын орбитада болгондуктан ысык. Ал эми TOI-5799c жылдыздын жашоого ылайыктуу аймагында жайгашкан жана ар бир 14 күндө бир орбитасын толуктайт.
Ялчынкая планетанын бетинин температурасы болжол менен 63 градус Цельсий экенин белгиледи. Ал суу бетинде суюк абалда болушу мүмкүн экенин, бирок планетанын атмосферасы изилдене элек ошондуктан күтүлгөндөн дагы ысык же муздак болушу мүмкүн экенин баса белгиледи.
Окумуштуу эгер сөз болуп жаткан планетада жашоо бар болсо, анын атмосферасында биомаркерлерди байкоого болорун жана келечектеги изилдөөлөр бул маселени тактап берерин билдирди. Ялчынкаянын айтымында, көптөгөн планеталарда жашоо болушу мүмкүн, бирок эгер TOI-5799cде жашоо болсо, аны аныктоого болот.