Израиль менен Ирандын ортосундагы чыңалуунун күчөшүнө байланыштуу дүйнөлүк рыноктор мунай жана суюлтулган жаратылыш газы (СЖГ) үчүн өтө маанилүү болгон Ормуз кысыгын жакындан байкашууда.
Дүйнөлүк мунай соодасынын болжол менен үчтөн бири өтүүчү тар, бирок өтө маанилүү деңиз жолу болгон Ормуз кысыгы аркылуу күн сайын 17 миллиондон 20 миллион баррель чийки мунай жана суюлтулган газ өтөт.
Эл аралык энергетика агенттигинин маалыматы боюнча, бул мунай көлөмүнүн болжол менен 70 пайызы Азияга кетет, ал эми Кытай, Япония, Индия, Түштүк Корея, Сингапур, Таиланд, Пакистан жана Филиппин эң ири сатып алуучулардын катарына кирет.
Маршрут айрыкча Катар менен Бириккен Араб Эмираттарынан экспорттолгон суюлтулган жаратылыш газы (СЖГ) үчүн да маанилүү. Бул эки өлкө дүйнөлүк СЖГ соодасынын 20 пайызын камсыздайт жана Европа дагы Ормуз аркылуу ташылган СЖГнын маанилүү бара турган жерлеринин бири болуп саналат.
Иран мурда геосаясий чыңалуулардан улам кысыкты жабуу коркунучун жараткан, бирок бүгүнкү күнгө чейин бул коркунучун ишке ашыра элек. Бирок Израилдин Иранга жасаган акыркы аба чабуулдарынан кийин аймактык масштабда чоң кагылышуу ыктымалдыгы, сунуштун үзгүлтүккө учурашы жана энергиянын баасынын көтөрүлүшү мүмкүн деген кооптонууларды кайрадан жандандырды.
Бириккен Королдуктун деңиз соода операциялары шаршемби күнү билдирүүсүндө, аймактагы чыңалуунун күчөшү маанилүү суу жолдорунда аскердик аракеттерди күчөтүп, деңиз ташууларына таасир этиши мүмкүн экенин билдирди. Балтика жана Эл аралык деңизчилик кеңеши дагы кандайдыр бир кол салуу деңиз ташууларына түздөн-түз таасир этиши мүмкүн деп эскертти.
“Коркунучтуу түш”
Айрым аналитиктер Иран бул жолду жаап салса, көп нерсени жоготорун, анткени өлкөнүн мунай экспортунун дээрлик бардыгы жана Кытайдын мунай импортунун көп бөлүгү Ормуз кысыгы аркылуу өтөрүн айтышууда.
Global Risk Management башкы аналитиги жана изилдөө директору Арне Ломанн Расмуссен Ормуз кысыгынын жабылышы мунай рыногу үчүн "чыныгы коркунуч" болорун билдирди.
"Эгер Иран бул кууш булуңду жаба турган болсо дүйнөлүк мунай агымына 20 пайызга чейин таасирин тийгизиши мүмкүн. Мындай жабылуу мунайдын баасын 100 доллардан жогору көтөрүшү мүмкүн", - деди Расмуссен.
Израиль жума күнү эртең менен Тегеранга, Исфахандагы Натанз өзөктүк объектисине жана Лорестан жана Керманшах сыяктуу шаарларга кол салгандан кийин мунайдын баасы 7 пайыздан ашык кымбаттап, бир баррели 73,58 долларды түздү, бул акыркы беш айдагы эң жогорку көрсөткүч.
Кол салуулардан Ирандын жогорку даражалуу аскер кызматкерлери, анын ичинде Иран Төңкөрүш Гвардия корпусунун командири Хүссейин Салами жана генерал-майор Мухаммед Бакыринин набыт болгону кабарланууда.
Израилдин Тегеранда жарандар жашаган аймактарды бутага алганы жана көп сандаган жарандын каза болгону маалымдалды. Исфахандагы Натанз өзөктүк станциясына жасалган чабуулда бир нече өзөктүк илимпоздордун да каза болгону айтылууда.
