Түркиянын энергетика министри Алпарслан Байрактар Анкаранын Түркмөнстандын көптөн бери кечиктирилип келе жаткан Каспий аркылуу жаратылыш газынын ири запастарын Түркияга жана Европага ташуу пландарын алга жылдырууга аракет кылып жатканын айтып, көптөн бери талкууланып келе жаткан Каспий аркылуу газ куурун аймактын энергетикалык коопсуздугу үчүн "стратегиялык жактан маанилүү" деп мүнөздөдү.
Шаршемби күнү Стамбулда Түрк Мамлекеттер Уюмунун (ТМУ) энергетика министрлери кеңешинин 5-жыйынын өткөргөндөн кийин сөз сүйлөгөн Байрактар Түркиянын көптөн бери токтоп калган долбоорду "ишке ашырууну" жана Азербайжан, Түркмөнстан жана башка аймактык өнөктөштөр менен координациялуу түрдө алдыга жылууну расмий түрдө сунуштаганын айтты.
Байрактар: "Эң жакшы чечим – Түркмөнстандын газын атайын куур аркылуу Түркияга, андан Түркиядан Европага жеткирүү", - деп Анкаранын азыр Түркмөнстандын газын алмашуу жолу менен гана импорттоп жатканын эске салды. "Бул долбоор дээрлик 30 жылдан бери күн тартибинде турат. Эми аны ишке киргизүүгө убакыт келди",-деди.
Байрактар мүчөлөрү жалпысынан 2 триллион АКШ долларын түзгөн экономиканы түзгөн ТМУнун 20 триллион куб метрден ашык газ, 39 миллиард баррель мунай жана дүйнөлүк уран өндүрүшүнүн 40 пайызын камтыганын баса белгиледи. Министр чек аралар аралык энергетикалык байланыштарды бекемдөөнүн "бул кызматташтыкты жогорку деңгээлге чыгарарын" айтты.
Жаңы сунуштар: Тоо-кен тармагындагы кызматташтык жана Каспий деңизинин электр байланышы
Түркия өзгөчө ТМУ энергетикалык портфелин глобалдык камсыздоо чынжырлары үчүн маанилүү стратегиялык минералдарды өнүктүрүүнү көздөгөн өзүнчө "кен казуу министрлеринин жыйыны" менен кеңейтүүнү сунуштады. Байрактар аймактын маанилүү чийки заттардагы "чоң потенциалын" белгилеп, расмий платформанын Түркиянын келерки жылы өткөрө турган ТМУ лидерлеринин саммитинде жактырылышы мүмкүн экенин айтты.
Аймактык байланыштар боюнча Байрактар эки приоритеттүү долбоорду белгиледи: Каспий аркылуу электр энергиясын өткөрүү линиясы — бул Борбор Азиянын жаңылануучу энергиясын Азербайжанга жана Түркияга алып келет жана электр, табигый газ менен мунай багыттарын чыгыштан батышка чейин үзгүлтүксүз интеграциялоо.
Азербайжан: энергетикалык альянс жаңы баскычка өтүүдө
Азербайжандын энергетика министри Парвиз Шахбазов түрк мамлекеттеринин ортосундагы энергетикалык кызматташтык тездик менен кеңейип жатканын, блоктун инвестициялык портфели 20 миллиард АКШ долларынан ашып, анын болжол менен 80 пайызы энергетика тармагына туура келерин билдирди.
Шахбазов Баку-Тбилиси-Жейхан кууру жана Түштүк газ коридору аркылуу Түркия аркылуу Азербайжандын мунай жана газ экспорту аймактык энергетикалык коопсуздуктун негизги таянычтарынын бири болуп кала берерин баса белгиледи. Министр өткөн жылдын ноябрь айынан 2024-жылдын ноябрь айына чейин Азербайжандан, Казакстандан жана Түркмөнстандан 53 миллион тонна чийки мунай Түркияга жана дүйнөгө жеткирилгенин билдирди.
Шахбазов ошондой эле түрк мамлекеттеринин электр системаларын биринчи жолу бириктире турган Жашыл энергетикалык коридорго көңүл бурду. Ал Зангезур коридору бул энергия агымын Түркияга багыттай турганын кошумчалады.
Борбордук Азияга көңүл буруу: Кайра жаралуучу энергия булактары, диверсификация, санариптик трансформация
Казакстандын энергетика министринин орун басары Илияс Бакытжан аймактык энергия жолдорун диверсификациялоо боюнча ишти тездетүүгө жана издөө, өндүрүү жана ташуу инфраструктурасына инвестиция тартууга чакырды. Бакытжан ТМКнын бардык мүчөлөрүн жаратылыш газы жана LNG долбоорлоруна катышууга чакырып, аймактык тармактарга санариптик технологияларды интеграциялоонун маанисин баса белгиледи.
Өзбекстандын энергетика министри Журабек Мирзамахмудов жаңылануучу энергияны Европа базарларына туташтыруу стратегиялык мааниге ээ экендигин белгиледи. Өзбекстан Азербайжан жана Казакстан менен биргеликте Жашыл энергия коридору боюнча иш алып барууда жана Түркия менен Кыргызстанды долбоорго кошулууга колдоп жатат.
«Бизге энергетикада бирдиктүү аракет, жалпы технологиялык прогресс жана Борбор Азияны Кавказга, Түркияга жана андан ары Европага туташтырган жаңы өткөрүү системалары үчүн так жол картасы керек», — деди Мирзамахмудов.
Мекемелер аралык кызматташтык өсүүдө
ТМУнун Башкы катчысы Кубанычбек Өмүралиев электр берүү линияларын чыңдоо, тармактарды модернизациялоо жана өз ара байланыш системаларын өнүктүрүү түрк мамлекеттерине өз энергия менен камсыздоосун гана камсыз кылбастан, ошондой эле "дүйнөгө энергия жеткирүүгө" мүмкүндүк берерин билдирди.
Кыргызстандын энергетика министри Таалайбек Ибраев ОТС аймагында төмөн көмүртектүү өтүштү колдоо жана узак мөөнөттүү кызматташтыкты бекемдөө максатында технология жана жашыл демилгелер боюнча аймактык борбор түзүү чечимин белгиледи.
Кыргызстандын энергетика министри Таалайбек Ибраев ТМУнун технологиялар жана жашыл демилгелер боюнча аймактык борборду түзүү тууралуу чечимине көңүл буруп, аз көмүртектүү трансформацияны колдоого жана узак мөөнөттүү кызматташтыкты чыңдоого багытталганына көңүлдөрдү бурду.
Венгрия жана ТКТР туруктуулукка басым жасады
Венгриянын тышкы иштер министри Петер Сийярто энергетика менен камсыздоону саясатташтыруу "коркунучтуу чечимдерге" алып келерин эскертип, ЕБдеги энергетика саясаты боюнча талаш-тартыштарды мисал катары келтирди. Сийярто Венгриянын MOL компаниясы менен Түркиянын TPAO компаниясынын Кара деңиздеги потенциалдуу чалгындоо иштериндеги кызматташтыгын өзгөчө кубаттай турганын билдирди.
Түндүк Кипр Түрк Республикасынын (ТКТР) тышкы иштер министри Тахсин Эртүгрулоглу ТКТ ичиндеги энергетикалык кызматташтык түрк дүйнөсүндөгү саясий биримдикти күчөтүп жатканын айтты, Чыгыш Жер Ортолук деңизиндеги чыңалууну азайтууга чакырды жана Кипрдеги эки коомчулуктун ортосунда диалог түзүүгө үндөдү.
