Америкалык журналист Индиянын өкмөтүнө каршы мыйзамдуу чара көрүүнү чечти. Бийлик журналисттин Индияга саякаттаган чет элдик жаран (OCI) статусун жокко чыгарып, өлкөгө кирүүгө тыюу салган.
Бул окуя 2023-жылдын ноябрында Рафаэль Саттердин “Индиялык стартап дүйнөнү кантип бузду” аттуу макаласы жарыялангандан кийин башталган. Макала белгилүү индиялык ишкер Ражат Хареге арналган болчу.
2023-жылдын декабрында Вашингтондо жайгашкан Reuters агенттигинин киберкоопсуздук боюнча журналисти Саттерге Индиянын Ички иштер министрлиги анын OCI картасы жокко чыгарылганын билдирген. Өкмөт аны Индиянын аброюна “зыян келтирген” макалаларды жазган деп айыптаган. Үй-бүлөсү Индияда жашаган Саттер эми өлкөгө бара албайт.
Саттердин окуясы жалгыз эмес. Бул Индиянын премьер-министри Нарендра Модинин башкаруусундагы тенденциянын бир бөлүгү. Бирок бул окуя журналисттер, активисттер жана окумуштуулар сыяктуу сынчыл көз караштагы адамдардын OCI статусунун жокко чыгарылышына байланыштуу тынчсызданууларды күчөтүүдө.
Модинин өкмөтү мурдагы Индиянын Чет өлкөдөгү Теги (PIO) картасын OCI картасы катары кайра иштеп чыгып, индиялык диаспорага “жарандыкка окшош” укуктарды берет деген жаңылыш пикир жараткан. Чындыгында, OCI карталары өкмөттүн каалоосу боюнча берилет же жокко чыгарылат, бул көбүнчө сынчыл журналисттерди, окумуштууларды жана активисттерди бутага алууда.
Башында OCI карталары индиялык тектүү чет өлкөлүктөр жана алардын үй-бүлөлөрү үчүн Индияга саякаттоо жана бизнес жүргүзүү мүмкүнчүлүгүн жеңилдетүү максатында киргизилген. Бирок азыр алар өкмөт тарабынан курал катары колдонулуп жаткандай көрүнөт.
Human Rights Watch (HRW) мындай аракеттерди башкаруучу Бхаратия Жаната Партиясынын (BJP) тушундагы “саясий негизделген кысым көрсөтүү” катары мүнөздөдү. HRWнын Азия боюнча директору Элейн Пирсон журналисттердин визаларынын жокко чыгарылышы бийликтин кыянатчылыгы жана коррупциясы тууралуу мыйзамдуу тынчсызданууларды көтөргөндөргө коркунучтуу таасир этерин айтты.
2021-жылы Индия өкмөтү 4,5 миллион OCI картасынын ээлеринин укуктарын төмөндөтүп, аларды “чет өлкөлүк жарандар” катары кайра классификациялаган. Ошондой эле, Индияда изилдөө жана журналистика жүргүзүү же “корголгон” деп аталган аймактарга баруу үчүн атайын уруксат талап кылынган.
Акыркы он жыл ичинде өкмөт 100дөн ашуун уруксатты жокко чыгарып, айрым статус ээлерин Конституцияга “нааразычылык көрсөткөн” деп депортациялаган. Бул OCI картасынын ээлери үчүн, айрыкча Индияда же чет өлкөдө жашаган, улгайган ата-энелери жана башка жакындары бар адамдар үчүн тынчсызданууларды күчөттү.
Журналисттер жана окумуштуулар, анын ичинде Time журналынын Аатиш Тасири, француз журналисти Ванесса Дугнак жана Вестминстер университетинин профессору Ниташа Каул OCI карталары жокко чыгарылгандан кийин Индиядан чыгып кетүүгө аргасыз болушкан.
Тасирдин айтымында, OCI картасы – бул жөн гана виза. Ал Индияга кайтып бара албай, чоң энесинин каза болгонунан кийин же өгөй атасы ооруп жатканда жанында боло алган эмес. Тасир Индияга кайтып баруу зарылчылыгы тууралуу сөз кылып, бул маселеде чоң кыйынчылыктар бар экенин белгиледи.
