Түркия келерки жылы COP31 конференциясын өткөрүү менен глобалдык климаттык дипломатиянын борборуна өзүн орноштуруп жатат

Түркиянын 2026-жылдагы Бириккен Улуттар Уюмунун Климаттын өзгөрүшүнө байланыштуу жыйынын (кеңири белгилүү COP31ди) өткөрүп жатышы эл аралык деңгээлде көрүнүктүүлүктү жогорулатууга жана климаттык дипломатияда чечүүчү орунга ээ болууга чоң маани берет.

Бул жыйында, Бириккен Улуттар Уюмунун Климаттын өзгөрүүсү боюнча алкактык конвенциясына (UNFCCC) кол койгон 197 өлкөнүн өкүлдөрү глобалдык климат саясатын талкуулап, парник газдарын кыскартуу максаттары жана көмүртек базарлары сыяктуу маанилүү маселелер боюнча чечимдерди кабыл алышат.

Париж макулдашуусун ишке ашыруунун жол картасы да COP жыйындарынын негизинде түзүлүп, алынган чечимдер өлкөлөрдүн климаттык саясатына түздөн-түз таасир этет.

Бул контекстте Анадолу COPтун иштөө принциби менен аны конок кылуудан келип чыккан жоопкерчиликтерди беш суроодо кыскача түшүндүрдү.

COP деген эмне?

Тараптардын конференциясы (COP) БУУнун КӨККнын эң жогорку чечим кабыл алуучу органы болуп саналат жана жыл сайын чогулат.

Конвенцияга катышкан 197 өлкөнүн өкүлдөрү жыл сайын өтүүчү COP жыйынында парник газдарынын чыгарылышын азайтуу, адаптация саясаты, климаттык каржылоо, жоготуулар жана зыян механизмдери, көмүртек рыногу сыяктуу маселелер боюнча прогрессти карап чыгуу жана жасалышы керек болгон глобалдык кадамдарды талкуулоо үчүн чогулушат.

Париж макулдашуусун ишке ашыруу боюнча багыттар да COP жыйындары аркылуу аныкталып, анын чечимдери өлкөлөрдүн саясаттарына түздөн-түз таасирин тийгизет.

Жыйынга кожоюн болуп өткөрүүнүн пайдасы эмнеде?

COP өткөрүү өлкөлөргө дипломатиялык, экономикалык жана экологиялык пайда алып келет. COP өткөрүү менен өлкө өзүн глобалдык климаттык саясаттын борборунда кармап, дипломатиялык жактан көрүнүктүүлүккө ээ болот.

Он миңдеген делегаттардын катышуусу туризм, меймандостук, транспорт жана тейлөө тармактарында олуттуу экономикалык активдүүлүктү жаратат.

Ошондой эле, өткөрүү өлкөнүн жашыл трансформация аракеттерин тездетип, кайра жаралуучу энергияга, туруктуу шаар курууга жана климатка адаптация долбоорлоруна көбүрөөк көңүл бурат.

Эл аралык каржы институттары жана климаттык фонддор өлкөгө барган сайын кызыгып жатышат, ошону менен кабыл алуучу өлкөнүн таза энергия жана климаттык каржылоо инвестицияларын тартуу мүмкүнчүлүгүн жогорулатат.

Мындан тышкары, кожоюн шаар эки жумага глобалдык көңүл борборуна айланып, климаттык дипломатиянын борбору катары эл аралык таанылышын жогорулатат.

Кайсы өлкөлөр буга чейин кожоюндук кылган?

1995-жылдан бери COP жыйындары ар кайсы континенттерде уюштурулду. Айрым белгилүү кожоюндардын арасында Германия (COP1 — Берлин), Япония (COP3 — Кёто), Дания (COP15 — Копенгаген), Франция (COP21 — Париж, бул жерде Париж макулдашуусу кабыл алынган), Улуу Британия (COP26 — Глазго), Египет (COP27 — Шарм-эль-Шейх), Бириккен Араб Эмирликтери (COP28 — Дубай), Азербайжан (COP29 — Баку) жана Бразилия (COP30 — Белем) бар.

Түркия келерки жылы биринчи жолу COP өткөрө турган өлкө болот.

Кожоюндук кылуу кандай жоопкерчиликтерди алып келет?

COPти өткөрүү кеңири уюштуруучулук мүмкүнчүлүктөрдү талап кылат. Кабыл алуучу өлкө 100 000ден ашык катышуучуну жайгаштыруу үчүн инфраструктураны даярдоого, чоң жыйын залдарын, медиа борборлорун, иш-чаралар үчүн жайларды жана коопсуздук чараларын камсыз кылууга жооптуу.

Кабыл алуучу өлкө БУУнун коопсуздук стандарттарын сактоону камсыз кылып, нөлдүк калдыктар демилгелери жана көмүртек-нейтралдуу уюштуруу сыяктуу туруктуулук чараларын ишке ашырышы керек. Мамлекеттик жана өкмөттүк жетекчилердин катышуусуна байланыштуу, бул процессте жогорку деңгээлдеги дипломатиялык даярдыктар, алдын ала жолугушуулар жана техникалык комитеттин сессияларын координациялоо да зарыл.

Ошентип, кожоюн өлкө логистиканы гана эмес, глобалдык сүйлөшүүлөрдүн тынч жана натыйжалуу өтүшүн да камсыздоого жооптуу.

Түркиянын COP31ди өткөрүшү эмнеден кабар берет?

Түркия COP31 үчүн Австралия менен биргелешкен талапкерлик процессинин бир бөлүгү болгон. Бразилиянын Белем шаарында өткөн COP30 Башкы Ассамблеясында Түркия кийинки COP жыйынын өткөрөт деген чечим кабыл алынган.

Кийинки жылы Түркиядагы климаттык аракеттерди талкуулоо үчүн 200гө жакын өлкөнүн өкүлдөрү келет. COP31 Лидерлеринин саммити Стамбулда, ал эми COP31дин негизги сессиялары Анталияда пландаштырылууда.

Ошентип, Түркия эки жума бою глобалдык климаттык дипломатиянын борборуна айланат. Бул процесс эл аралык инвесторлордун жана фонддордун Түркиядагы климаттык каржылоо, таза энергия жана жашыл технологиялар сыяктуу тармактарга болгон кызыгуусун бир топ жогорулатат деп күтүлүүдө.

Түркиянын климаттык саясаты, эмиссияны азайтуу максаттары жана жашыл трансформация программалары дүйнөлүк үлгү болот деп күтүлүүдө.