АКШнын Comex жез фьючерстери 12 пайыздан ашык өсүп, рекорддук деңгээлге жетти. Бул АКШ президенти Дональд Трамп электр унаалары, аскердик жабдуулар, электр тармактары жана көптөгөн керектөөчү товарлар үчүн маанилүү болгон металлга 50 пайыздык тариф киргизерин жарыялагандан кийин болду.
Трамптын тарифтер боюнча жарыясы өнөр жай күтүүсүнөн эрте жана жогорку деңгээлде болду. АКШ президенти шейшемби күнү Ак үйдөгү жыйын учурунда журналисттерге жезге тариф киргизүү тууралуу жарыяны ошол эле күнү жасай турганын, бирок анын качан күчүнө кирерин тактаган жок.
Трамп: “Мен жезге тарифти 50 пайыз болот деп ойлоп жатам”, - деди .
Трамп сүйлөгөндөн кийин, АКШнын соода министри Ховард Лутник CNBC телеканалына берген маегинде жезге тарифтер июль айынын аягына же 1-августка чейин киргизилиши мүмкүн экенин айтты. Ал Трамп шейшемби күнү өзүнүн Truth Social социалдык тармагында толук маалымат жарыялай турганын кошумчалады.
Шаршемби кечинде Трамп тарифтерди расмий жарыялай элек болчу, ал эми бир нече өлкөлөр, тоо-кен компаниялары жана соода уюмдары так маалыматты күтүп жатышканын билдиришти.
RBC Capital Markets аналитиктери тариф киргизилсе, жездин баасы жана жез компанияларынын акциялары кыска мөөнөттө туруксуз болушу мүмкүн деп эсептешет. Февраль айында администрация АКШга жез импортун иликтөө үчүн 232-бөлүм деп аталган тергөө баштаган. Бул тергөөнүн жыйынтыгы ноябрда чыгышы керек болчу, бирок Лутник иликтөө бүткөнүн айтты.
“Максат – жезди үйгө кайтаруу, жез өндүрүшүн АКШда өнүктүрүү жана өнөр жай сектору үчүн маанилүү болгон бул металлды кайрадан Америкада өндүрүү мүмкүнчүлүгүн түзүү”, - деди Лутник.
Улуттук тоо-кен ассоциациясы комментарий берүүдөн баш тартып, маалыматтар жарыяланганга чейин күтүүнү туура көрөрүн билдирди. Америкалык Критикалык Минералдар Ассоциациясы комментарий берүү өтүнүчүнө дароо жооп берген жок.
Жез курулуш, транспорт, электроника жана башка көптөгөн тармактарда колдонулат. АКШ жыл сайын керектөөсүнүн жарымына жакынын импорттойт жана болгону үч жез эритүүчү заводго ээ.
АКШдагы ири жез кен долбоорлору акыркы жылдары ар кандай себептерден улам катуу каршылыкка туш болгон. Алардын ичинде Аризонадагы Rio Tinto жана BHP компанияларынын Resolution Copper долбоору жана Аляскадагы Northern Dynasty Minerals компаниясынын Pebble Mine долбоору бар.
Дүйнөдөгү эң ири жез өндүрүүчү компания Freeport-McMoRan акциялары шейшемби күнкү соодада 5 пайыздан ашык өстү. Бул компания өткөн жылы АКШда 571530 тонна жез өндүргөн, бирок комментарий берүү өтүнүчүнө дароо жооп берген жок.
Freeport компаниясы АКШдагы жез тарифтеринен пайда көрүшү мүмкүн, бирок бул чаралар дүйнөлүк экономикага зыян келтириши мүмкүн деп тынчсызданууда. Компания Трампка АКШдагы жез өндүрүшүн көбөйтүүгө көңүл бурууну сунуштады.
АКШнын жез тарифинен эң көп жабыркашы мүмкүн болгон өлкөлөр Чили, Канада жана Мексика болушу мүмкүн. Бул өлкөлөр 2024-жылы АКШга тазаланган жез, жез эритмелери жана жез буюмдарын негизги жеткирүүчүлөр болгон.
Чили, Канада жана Перу АКШга жез жеткирүүчү ири өлкөлөр катары администрацияга алардын импорттору АКШнын кызыкчылыктарына коркунуч келтирбейт жана тарифтерге туш болбошу керек деп билдиришти. Бул үч өлкөнүн АКШ менен эркин соода келишимдери бар.
Мексиканын Экономика министрлиги жана Канаданын Финансы министрлиги комментарий берүү өтүнүчүнө дароо жооп берген жок, ал эми Чилинин Тышкы иштер министрлиги тарифтер боюнча расмий билдирүү ала электигин айтты.
Чилинин Тоо-кен министрлиги комментарий берүүдөн баш тартты. Өлкөнүн ири жез өндүрүүчүсү Codelco компаниясынын төрагасы Максима Пачеко компания кайсы жез буюмдары тарифке кирерин жана бул чара бардык өлкөлөргө тиешелүү болорун билгиси келерин айтты.
Канаданын Тоо-кен ассоциациясынын президенти Пьер Граттон тариф Квебектеги Glencore компаниясынын Horne заводундай жез эритүүчү ишканалар үчүн тынчсыздануу жаратарын айтты. Граттон Трамптын администрациясынан 232-бөлүм боюнча отчетту күтүп жатканын кошумчалады.
“Жез импортунун 50 пайыздык тарифи АКШдагы бул металлды колдонгон компанияларга таасир этет, анткени өлкө өз керектөөсүн камсыз кылуу үчүн дагы бир нече жыл талап кылынат”, - деди Saxo Bank компаниясынын товардык стратегия боюнча жетекчиси Оле Хансен.
“АКШ акыркы алты айда бир жылдык керектөөнү импорттоду, ошондуктан жергиликтүү кампалардагы деңгээл жетиштүү”, - деди Хансен. “Мен жездин баасы баштапкы өсүүдөн кийин кайра төмөндөйт деп ойлойм”,-деп комушчалады ал.
