Германиянын оппозиция лидери Фридрих Мерц жекшемби күнү өткөн федералдык шайлоодо өзүнүн Христиан-демократтар (CDU/CSU) партиясы 29 пайызга жакын добуш алып, башка партиялардан алдыга чыкканын жарыялап, жеңишке жеткенин билдирди.
Германиянын кийинки канцлери болууга умтулган Мерц саясий жана социалдык жактан терең бөлүнгөн кырдаалга туш болууда. "Дүйнө бизди күтпөйт, узак коалициялык сүйлөшүүлөргө убакыт жок. Биз азыр тез арада ишке киришүү жөндөмүбүздү калыбына келтиришибиз керек", – деди консервативдик лидер.
Бирок Германиянын саясий абалын эске алганда, бул оңой иш эмес көрүнөт. Кээ бирөөлөр анын улутту бириктирүү ниетине шек санашууда.
Германияда жашаган саясий активист Махмуд Абу-Одехтин айтымында, Мерц коомдогу бөлүнүүлөрдү жоюунун ордуна, аларды өз пайдасына колдонууга көбүрөөк ыкташат.
"Коомдогу терең бөлүнүүлөрдү жоюу үчүн чындап эле бул маселени чечүүгө ниет болушу керек. Бирок менимче, Мерц жана CDU муну каалашпайт", – дейт Абу-Одех TRT World каналына.
"Алардын чыныгы максаты – бийликте калуу жана коомдогу бөлүнүүлөрдү өз кызыкчылыгына пайдалануу."
Бул стратегия, көпчүлүктүн пикиринде, акырында Германиянын Альтернатива (AfD) партиясына көбүрөөк пайда алып келет.
"Коомду негизги маселелер боюнча, айрыкча мигранттарга байланыштуу бөлүү – AfDнын күнүмдүк иши, ал эми CDU бул атмосфераны өзүнүн анти-мигранттык позициялары менен колдонууга аракет кылууда", – деп түшүндүрөт ал.
Эң популярдуу эмес канцлер талапкериби?
69 жаштагы саясатчы 2022-жылы Ангела Меркель активдүү саясаттан кеткенден кийин борборчул-оң Христиан-демократиялык союзунун (CDU) жетекчилигин өз колуна алган.
Бирок Меркелдин сабырдуу жана консенсуска багытталган лидерлиги коомдогу бөлүнүүлөрдү жоюп, кеңири колдоо тапкан болсо, Мерцтин конфронтациялык стили жана бөлүп-жарган билдирүүлөрү аны Германиянын эң жактырылбаган канцлер талапкерлеринин бири кылып койду.
Жакында жүргүзүлгөн Ipsos сурамжылоосу боюнча, эркектердин 21 пайызы жана аялдардын 15 пайызы гана аны канцлер болууга ылайыктуу деп эсептешет. Жаш шайлоочулардын арасында бул көрсөткүч 13 пайызга гана жетет.
"Мерц эч качан популярдуу саясатчы болгон эмес жана азыр деле андай эмес. Анын коомдо сүймөнчүк фигурага айланарын күтпөйм. Көптөгөн шайлоочулар аны жеке колдогондуктан эмес, AfDнын ачык расизмин жана экстремисттик оңчул көз караштарын жактырбагандыктан тандашты", – дейт Абу-Одех.
"AfD ачык расисттик жана нацисттик көз караштарды карманат. Ал эми Мерц өзүн катуу, бирок ачык экстремист эмес консерватор катары көрсөтөт", – деп кошумчалайт ал.
Бөлүнгөн шайлоочуларды башкаруу
Шайлоонун жыйынтыктары саясий кырдаалдын бөлүнгөнүн көрсөттү. Оңчул AfD федералдык шайлоодо өзүнүн эң мыкты жыйынтыгын көрсөтүп, 20.8 пайыз менен экинчи орунду ээледи – бул мурунку добуштарынан дээрлик эки эсе көп.
Ошол эле учурда, канцлер Олаф Шольцтун борборчул-сол Социал-демократиялык партиясы (SPD) тарыхый жоготууларга учурап, 16.4 пайызга түшүп, 1949-жылдан берки эң начар жыйынтыкты көрсөттү.
Тышкы иштер министри Анналена Бербоктун Жашылдар партиясы 11.6 пайыз менен төртүнчү орунду ээледи, ал эми Солчул партия 8.8 пайызга жетип, мурунку шайлоого салыштырмалуу 3.9 пайызга көбөйдү.
Абу-Одех бул шайлоо Германиянын эң оңчул парламенттеринин бирин жаратты деп эсептейт. "Бир дагы партия антисемитизмге каршы резолюцияга каршы чыккан жок, бул ачык расисттик жана палестиналык маселелер менен мигранттарды бутага алат", – дейт ал.
Бир дагы партия абсолюттук көпчүлүккө ээ боло албагандыктан, Мерцтин биринчи кыйынчылыгы коалиция түзүү болот. CDU/CSU 208 орунду камсыз кылды, андан кийин AfD 152, SPD 120, Жашылдар 85 жана Солчул партия 62 орун алды. Бундестагда көпчүлүккө ээ болуу үчүн кеминде 316 орун керек, бул бир партиянын башкаруусун четке кагат.
SPD менен коалиция түзүү Христиан-демократтарга 328 орун берет, ал эми Жашылдар менен үч тараптуу альянс 413 орунга жетет.
AfD жөнүндө эмне айтууга болот?
Мерцтин эң чоң кыйынчылыктарынын бири – оңчул AfDнын өсүп жаткан таасирине каршы туруу, бирок көпчүлүк анын максаты такыр башка деп шектенишет.
Мерц жакында парламентте анти-миграциялык мыйзамдарды сунуштап, аны AfDнын колдоосу менен өткөрүүгө аракет кылып, талаш-тартыш жаратты.
Бирок экстремисттер менен кызматташуу боюнча Мерцтин тобокелчилиги артка кайтарылып, мыйзам долбоору кызуу парламенттик талкуудан кийин четке кагылды. CDU/CSU блогуна кирген ондогон депутаттар мыйзамды колдоодон баш тартышты.
Бул кадам өлкө боюнча нааразычылык акцияларын жаратты, он миңдеген адамдар Мерцти оңчул саясатты нормалдаштырып, экстремисттик партиялар менен кызматташууга каршы чыкканын айыпташты.
Күчтүү сын-пикирлерге туш болгон Мерц коомчулукка Христиан-демократтар AfD менен кызматташпай турганын жана сүйлөшүүлөрдү жүргүзбөй турганын кепилдеген болду.
Согуш кылмышкерлерин колдоо
Консервативдик лидер Израилди катуу колдоп, Израилдин коопсуздугу Германиянын "мамлекеттик милдети" экенин бир нече жолу билдирген.
"Мен жетектеген өкмөт Израиль менен болгон мамилелерибизди чыңдайт. Азыркы өкмөттүн экспорттук эмбаргосун дароо токтотом", – деди ал Берлиндеги акыркы сөзүндө.
Мерцтин өкмөтү анти-мигранттык саясатты жүргүзүп, палестиналык көз караштарды "антисемитизм" деген шылтоо менен басууга аракет кылат деп күтүлүүдө.
"Мерц – күчтүү сионист, ал палестиналыктарга көбүрөөк таасир этүүчү катуу полиция мыйзамдарын түртүп чыгарат", – дейт Абу-Одех.
"Германиядагы палестиналык кыймыл өзүн гана коргобостон, бул чаралар бузушу мүмкүн болгон негизги адам укуктарын жана конституциялык мыйзамдарды коргоого даярданышы керек."
Аткаруу бийлигинде эч качан иштеген эмес
Шайлоо өнөктүгү учурунда Мерц канцлер Олаф Шольцтун коалициялык өкмөтүн катуу сынга алды жана алардын саясатын Германиянын экономикалык токтоп калышынын себеби деп күнөөлөдү.
Экономиканы жандандыруу үчүн Мерц ишканаларга ыңгайлуу чараларды, анын ичинде корпоративдик салыктарды төмөндөтүү, жеткиликтүү энергияны камсыз кылуу жана бюрократияны кыскартуу боюнча сунуштарды киргизди.
Бирок Абу-Одехтин айтымында, Мерц экономикалык өсүштү агрессивдүү түрдө алдыга жылдыргысы келет, бирок бул, балким, жумушчулар жана социалдык система үчүн зыяндуу болот.
"Ал социалдык жөлөкпулдарды кыскарткан, жумушчулардын укуктарын алсыраткан жана профсоюздарды жок кылган мыйзамдарды кабыл алат деп күтүлүүдө. Ал ошондой эле прогрессивдүү күчтөрдү бутага алат, бул AfD жана андан да экстремисттик оңчул күчтөрдүн бийликке келишине жол ачат."
2016-2020-жылдары BlackRock Германиянын төрагасы катары анын ишмердүүлүгү өзгөчө талаштуу болуп, солчул саясатчылар анын көп улуттуу корпорациялар жана каржы сектору менен тыгыз байланышы коомдук жыргалчылыктан көрө лобби топторунун кызыкчылыктарын артык көрүшү мүмкүн деп эсептешет.
Сынчылар ошондой эле Мерцтин лидерлик жөндөмүнө шек келтиришет. Узун саясий карьерасына жана бизнес тажрыйбасына карабастан, Мерц эч качан аткаруу бийлигинде-провинциялык лидер же федералдык министр катары иштеген эмес.
Көпчүлүк негизги партиялар барган сайын анти-мигранттык саясатты кабыл алып жаткандыктан, Германиядагы көптөгөн азчылыктар саясий жактан өкүлчүлүксүз калып жатышат.
"Мерц Германиядагы көпчүлүк корккон нерселердин баарын чагылдырат жана чыныгы альтернатива жок", – дейт Абу-Одех.
"Бизди оор мезгил күтүп турат, бирок көп жагынан бул биз буга чейин эле баштан кечирип жаткан нерселердин уландысы."
