Бириккен Улуттар Уюмунун жогорку соту шаршемби күнү Израилдин Газадагы жана оккупациядагы Батыш Шериада палестиналыктарга шашылыш гуманитардык жардам жеткирүү боюнча мыйзамдуу милдеттенмелери боюнча корутундусун чыгарат.
Өткөн жылы БУУнун Башкы ассамблеясы Эл аралык Соттон Израилдин укуктук милдеттенмелери боюнча кеңеш берүүчү корутунду чыгаруусун талап кылган, анткени Израиль БУУнун палестиналык качкындарга негизги жардам берүүчү болгон агенттиктин (UNRWА) Газадагы ишмердүүлүгүнө тыюу салган.
Кеңешүү корутундулары олуттуу юридикалык мааниге ээ жана эксперттердин айтымында, бул иш БУУга жана анын дүйнө жүзү боюнча миссияларына кеңири таасир этиши мүмкүн.
Бул процесс 10-октябрда күчүнө кирген жана Палестина аймактарында эки жылдан бери уланып жаткан геноциддик согушун токтотууну көздөгөн АКШнын ортомчулугу менен Газа тилкесинде ок атышпоо келишиминен мурда башталган.
Келишимдин негизинде Газага күн сайын 600 гуманитардык жүк ташуучу унаанын киргизилиши белгиленген. БУУ Газага гуманитардык жардамды көбөйтүү планын жарыялады. Дүйшөмбү күнү Хамастын башкы сүйлөшүүчүсү Халил ал-Хайя Египеттин Al-Kahera News каналына Израилдин ок атышпоо келишиминин алкагындагы жардамдарды жеткирип жатканын айтты.
Апрель айындагы сот учурунда Палестинанын Нидерландиядагы элчиси Аммар Хижази 15 соттон турган делегацияга Израилдин палестиналыктарды ачка калтырганын, өлтүргөнүн жана жер котортконун, ошол эле учурда алардын өмүрүн сактап калууга аракет кылган гуманитардык уюмдарды бутага алууда жана аларга тоскоолдук кылып жатканын айтты.
Израиль эл аралык мыйзамдарды бузганын четке кагып, ишти бир жактуу деп атап, сот процессине катышкан жок. Бирок 38 барактан турган жазуу жүзүндөгү арызды соттун кароосуна берген.
UNRWAга тыюу салуу
Израилдин БУУнун Газадагы агенттиги болгон UNRWAга тыюу салуусу январь айында күчүнө кирген. Израилдин премьер-министри Биньямин Нетаньяху жана ашынган оңчул союздаштары Хамас UNRWAнын ичине киргенин айтышууда. UNRWA бул айыптоолорду четке кагууда.
Израиль март айында бардык жардам ташууну үч айга токтотуп, бул Палестина аймактарында катуу тамак-аш тартыштыгына алып келген. Израиль акыры айрым жардамга уруксат берди, бирок жардам бөлүштүрүүнү өлүм тузагы деп аталган АКШ колдогон атайын топ болгон Газага гуманитардык жардам көрсөтүү фондуна (GHF) өткөрүп берүүгө чечим чыгарды.
Шарттардын начарлоосу уланып, эл аралык тамак-аш эксперттери август айында Газанын айрым жерлеринде ачарчылык жарыялашкан. Израиль Газада азык-түлүктүн жетиштүү экенин айтып, ХАМАСты материалдарды чогултуу менен айыптады. Газага гуманитардык жардам көрсөтүү фондуна GHF акыркы ок атышпоодон кийин ишин токтотту.
Кеңеш берүүчү пикир "баш ийдирүүчү эмес"
Дублиндеги Тринити колледжинин эл аралык адам укуктары боюнча адиси Майк Беккер апрель айындагы угуу алдында Associated Press агенттигине мындай деген:
«Биз мамлекеттерге БУУ кайсы жерде иштеши керек экенин тандоого жол бере албайбыз. Бул кеңеш берүүчү корутунду ошол принципти дагы бир жолу баса белгилөө үчүн абдан маанилүү мүмкүнчүлүк болуп саналат», — деди.
Эл аралык сот (UAD) Израилдин саясатына байланыштуу башка кеңеш берүүчү корутундуларды да чыгарган. Жыйырма жыл мурун сот Израилдин Батыш Шериадагы бөлүү дубалын "эл аралык мыйзамдарга каршы келерине" чечим чыгарган. Израиль бул иштерге бойкот кылып саясий максатта экендигин айткан.
Өткөн жылы дагы бир кеңеш берүүчү корутундусунда сот Израилдин оккупацияланган Палестина аймактарында болушун “мыйзамсыз” жана конуштардын курулушунун дароо токтотулушу керектигине чечим чыгарган. Бул чечим Палестина мамлекетин бир тараптуу таанууга карай кадамдарды тездетти. Израиль бул чечимди айыптап, өлкөнүн коопсуздук тууралуу тынчсызданууларын чече албаганын билдирген.
Нетаньяху үчүн камакка алуу ордерлери
Өткөн жылы Гаагадагы башка бир сот – Эл аралык кылмыш соту Нетаньяху менен мурдагы коргоо министри Йоав Галлантты гуманитардык жардамды чектеген жана жарандарды атайылап бутага алуу менен айыптап, камакка алууга ордер чыгарган. Израилдин расмий өкүлдөрү бул айыптоолорду четке кагышты.
Бүгүн жарыяланышы күтүлүп жаткан Эл аралык соттун кеңеш берүүчү корутундусу — Израилди Газада геноцид кылуу менен айыптаган Түштүк Африка көтөргөн башка иштен өзүнчө чечим болуп эсептелет.
Газанын Саламаттыкты сактоо министрлигинин маалыматына ылайык, Израилдин Газада жүргүзүп жаткан геноциддик согушунун натыйжасында 68 миңден ашуун палестиналык набыт болгон, алардын көпчүлүгүн аялдар жана балдар түзөт.
Министрликтин бул маалыматын БУУнун агенттиктери жана көз карандысыз адистер эң ишенимдүү булак катары баалашат.
Израиль болсо өз жоготууларынын так санын жарыялабастан, бул көрсөткүчтөрдү талаштуу деп эсептей турганын билдирди.
