Кыргызстан менен Түркиянын ортосундагы экономикалык байланыштар чыңдалууда.
Бишкекте кыргыз-түрк иш форуму өттү
Кыргызстандын борбору Бишкекте өткөн кыргыз-түрк иш форуму эки өлкөнүн ортосундагы экономикалык мамилелерди чыңдоо багытында маанилүү кадамдарды таштоо үчүн аянтча болду. Форумда сөз сүйлөгөн КР Министрлер кеңешинин төрагасы, президенттик аппараттын жетекчиси Адылбек Касымалиев 2022-2025-жылдар аралыгында Түркиянын кыргыз экономикасына түз инвестициясынын көлөмү 1 миллиард 449 миллион долларды түзгөнүн билдирди.
Түркиянын инвестициялык күчү
Президенттик Конгресс борборунда өткөн форум Түркиянын вице-президенти Жевдет Йылмаз менен Касымалиевдин төрагалыгы астында Кыргыз-Түрк өкмөттөр аралык биргелешкен экономикалык комиссиянын (КЭК) 12-жыйынын алкагында өттү. Касымалиев Түркиянын Кыргызстанга эң көп инвестиция салган өлкөлөрдүн арасында экенин белгилеп, эки өлкөнүн ортосундагы соода көлөмүнүн 2,3 миллиард доллардан ашканына токтолду. Ал Кыргызстанда иштеп жаткан түркиялык ишканалардын саны 3 миңге жакындап калганын, бул ишканалар кыргызстандыктарды туруктуу иш менен камсыз кылып жатканын баса белгиледи.
Билим берүү жана маданият тармагындагы кызматташтык
Касымалиев кыргыз-түрк мамилелери экономика тармагында гана эмес, билим берүү, илим, маданият, медицина, коомдук турмушта да өнүккөнүн баса белгиледи. Ал билим берүү тармагындагы кызматташууга өзгөчө маани берерин баса белгилеп, Кыргыз-Түрк «Манас» университети дүйнөгө таанымал окуу жайга айланганын белгиледи. 30 жылда 14 миң 250 бүтүрүүчү чыгарган жана бүтүрүүчүлөрү 43 өлкөдө иштеп жаткан университеттин бул жөн гана инвестиция эмес, келечекке кошкон чоң салымы экенин баса белгиледи.
Түркиянын «Маариф» фондунун жана ТИКАнын ролу
Касымалиев Түркиянын «Маариф» фонду тарабынан курулган заманбап мектептер менен Юнус Эмре институтунун ишмердүүлүгүн эки элдин интеллектуалдык жана руханий кызматташтыгынын көрсөткүчү катары баалады. Түрк Кызматташтык жана Координация Агенттигинин (ТИКА) билим берүү жана саламаттыкты сактоодон айыл чарба жана инфраструктурага чейин кеңири чөйрөдө жүздөгөн долбоорлорду ишке ашырганын жана мунун кызматташтыктын эң ийгиликтүү үлгүсү экенин белгиледи.
Экономикалык өсүш жана реформалар
Касымалиев Кыргызстандын экономикасы тынымсыз өсүүнү улантып жатканын айтып, 2025-жылга карата ички дүң продукция 11 пайызга өсөрүн, быйылкы жылдын сегиз айында республикалык бюджеттин кирешеси 1 триллион сомдон ашканын билдирди. Ал экономикалык ийгиликке бизнес үчүн жагымдуу шарттарды түзүү жана комплекстүү реформаларды жүргүзүү түрткү берип жатканын билдирди. Ал ошондой эле административдик тоскоолдуктар кыскарып, бюрократия жөнөкөйлөштүрүлүп, мамлекеттик кызматтар санариптештирилгенин белгиледи.
Стратегиялык өнөктөштүк жана инвестициялык мүмкүнчүлүктөр
Касымалиев Түркиянын Кыргызстан үчүн стратегиялык өнүгүү өнөктөшү экенин баса белгилеп, өлкөнүн жеңил өнөр жай, айыл чарба, энергетика, транспорт, туризм, тоо-кен, курулуш, санарип экономика сыяктуу тармактарда чоң потенциалы бар экенин белгиледи. Ал Түркия менен бул багыттар боюнча биргелешкен долбоорлорду ишке ашырууга даяр экенин билдирип, Кыргызстандын Түркия менен санариптештирүү, исламдык каржылоо, адал тамак-аш, киберкоопсуздук боюнча кызматташууга ачык экенин айтты.
Инвесторлорду чакыруу
Касымалиев түрк ишкерлерин Кыргызстанга инвестиция салууга чакырып, адал тамак-аш жана туризм тармагындагы мүмкүнчүлүктөрдү баса белгиледи. Түркиядан келген конокторго КР Соода-өнөр жай палатасынын төрагасы Темир Сариев да сөз сүйлөп, Кыргызстан алардын ата-баба мекени экенин, эки эл бир тууган экенин баса белгиледи. Сариев эки өлкөнүн президенттеринин мамилеси жылуу экенин, биргелешкен бизнес үчүн бардык шарттар түзүлгөнүн билдирди.
Келечектеги максаттар
Сариев Кыргызстанда бардык тармактарда олуттуу өзгөрүүлөр болуп жатканын белгиледи. Ал 2012-жылы орток соода жүгүртүүнү 1 миллиард долларга жеткирүү максатын койгондорун, эми бул максаттын 5 миллиард долларга жеткирилгенин билдирди. Келечекте бул көрсөткүчтүн 10 миллиард долларга жетиши керектигин баса белгилеген Сариев, Түркиянын банк жана мейманкана башкарууда лидер экенин, инвесторлорду ушул тармакта инвестиция салууга күтүп жатканын айтты.
Түркиянын өндүрүштүк жана инвестициялык потенциалы
Түркиянын тышкы экономикалык байланыштар кеңешинин директорлор кеңешинин жана аткаруу кеңешинин төрагасы Наил Олпак Түркия менен Кыргызстандын ортосундагы кызматташтыктын орток багыттарынын маанисин баса белгиледи. Олпак Түркиянын Батыш Европа менен Кытайдын ортосундагы эң чоң өндүрүш жана инвестиция технология борбору экенин белгилеп, 600 миллиард доллардан ашкан тышкы соода көлөмүнө жеткенин сыймыктануу менен айтты. Олпак бул көлөмдү достору менен колдонууну көздөп жатышканын айтып, кыргыз досторун Түркияга инвестиция салууга чакырды.
Иш форумга жогорку катышуу
Иш форумга 40 кыргызстандык жана 30га жакын түрк фирмасынан 200гө жакын ишкер катышты. Бул жогорку катышуу эки өлкөнүн ортосундагы кызматташтыкты жана экономикалык мамилелерди мындан ары чыңдоонун келечектүү белгиси катары каралат...
