Трамп Борбордук Азиядагы беш өлкөнүн лидерин Вашингтондо тосуп алат
Бул жыйын Борбордук Азиянын беш лидерин Вашингтондо биринчи жолу жолугуштурат. АКШ Москва жана Пекин менен атаандаштык күчөп жаткан шартта ресурстарга бай Борбор Азия аймагы менен байланыштарын чыңдоону көздөйт.
АКШнын президенти Дональд Трамп бейшемби күнү Вашингтондо Борбор Азиянын беш өлкөсүнүн лидерин биринчи жолу чогултат. Бул жолугушуу Россиянын президенти Владимир Путин жана Кытайдын мамлекет башчысы Си Цзиньпин менен өзүнчө саммит өткөргөндөн бир нече ай өткөндөн кийин ишке ашууда.
Батыш Кремль Украинага басып киргенден бери Москванын салттуу таасири шек туудурган жана Кытай да негизги роль ойногон ресурстарга Борбордук Азияга карата кызыгуусун арттырды.
Таасир үчүн жарыш
Украинадагы согуш башталгандан бери Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан жана Өзбекстандын лидерлери башка өлкөлөр менен "C5+1" форматынын алкагында байланыштарын күчөтүштү.
Вашингтон жана Европа Биримдиги 1991-жылы Советтер Союзунан көз карандысыздыкка ээ болгон бул өлкөлөр менен дипломатиялык мамилелерди күчөтүштү.
АКШ-Борбордук Азиянын биринчи саммити 2023-жылы өткөрүлгөн.
Бул жылы Европа Биримдигинин Комиссиясынын төрайымы Урсула фон дер Ляйен, Россиянын президенти Владимир Путин жана Кытайдын төрагасы Си Цзиньпин Борбордук Азия лидерлери менен саммиттерди өткөрүү үчүн аймакка келишти.
Ошол эле учурда, аймактагы көпчүлүк кагылышуунун аякташы Борбордук Азия өлкөлөрүнүн дипломатиялык жактан бирдиктүү фронтту түзүүсүнө мүмкүндүк берди.
Казакстан, Кыргызстан жана Тажикстан менен чектешкен өлкө болгон Кытай өзүн негизги соода өнөктөшү катары көрсөтүп, аймактагы ири инфраструктуралык долбоорлорго инвестиция салды.
Мурдагы советтик республикалар Москваны дагы эле стратегиялык өнөктөш катары көрүшсө да Россиянын коңшу Украинага басып кириши аларды тынчсыздандырды.
Батыш дүйнөсү 2000-жылдардын башында Афганистандагы операциялар учурунда Борбордук Азиядагы базаларды колдонгон учурда бул аймак менен айрым байланыштарды түзгөн.
Ресурстарга бай аймак
АКШ жана Европа Биримдиги аймактын чоң, бирок али толук пайдаланылбаган табигый ресурстарына кызыгып, сейрек кездешүүчү металлдарга болгон көз карандылыкты азайтууга аракет кылууда.
Казакстан дүйнөдөгү эң ири уран өндүрүүчү, Өзбекстанда ири алтын запастары бар, ал эми Түркмөнстан газга бай. Тоолуу Кыргызстан жана Тажикстан да жаңы кендерди ачууда.
Россия аймактын энергетика тармагында бекем позицияны сактап, советтик доордогу инфраструктурасынын аркасында углеводороддорду жеткирип жана атомдук электр станцияларын куруп аймактын энергетика секторунда ордун сактап келет.
Борбор Азия дүйнөдөгү эң булганган аймактардын бири болуп саналат жана климаттын өзгөрүүсүнөн катуу жабыркаган. Беш өлкөнүн баары суу тартыштыгы менен күрөшүүдө.
Кыйын логистикалык процесстер
Бирок бул ири запастарды пайдалануу, катаал жана алыскы аймактары болгон бул жакыр мамлекеттерде татаал процесс болууну улантууда.
Европа Биримдигиндей чоң аймакты ээлеген, бирок болгону 75 миллион калкы болгон Борбордук Азия чөлдөр жана тоолор менен курчалган аймак. Түндүктө Россия, чыгышында Кытай жана түштүгүндө Иран менен Афганистан сыяктуу Батыш менен чыңалган мамилелери бар өлкөлөр менен чектешет.
Бирок, кылымдар бою Жибек Жолунда жайгашкан бул аймак соода борбору катары тарыхый ролун калыбына келтирүүгө аракет кылууда.
Бул беш Борбордук Азия мамлекети Москвага көз карандылыктан кутулуу үчүн ар кандай өнөктөштүктөрдү түзүштү.
Пекин да, Брюссель да Европадан башталып, Россияны айланып өтүп, Кавказ аркылуу Борбордук Азияга туташкан Каспий деңизи боюнча транспорттук жолду өнүктүрүүнү колдошууда.
Расмий статистикага ылайык,Россия - Украина согуштарынан мурун 2021 -2024 - жылдардын арасында бул жол менен жүк ташуу 66 пайызга өскөн.