МАГАТЭ: Ирандын атомдук курал иштеп чыккандыгына байланыштуу далил жок
Рафаэль Гросси: "Ал жерде кандайдыр бир олуттуу иш бар деп божомолдой турган эч нерсе көргөн жокпуз".
БУУнун өзөктүк көзөмөл агенттигинин жетекчиси Иран өзөктүк куралдарды иштеп чыкпаганын жана Өзөктүк куралдарды жайылтпоо келишиминин (NPT) алкагында кала берерин баса белгиледи.
Бириккен Улуттар Уюмунун өзөктүк байкоочусу болгон Атомдук Энергия боюнча Эл аралык Агенттиктин (МАГАТЭ) башчысы Рафаэль Гросси Ирандын атомдук курал иштеп чыкпаганын жана атомдук куралды жайылтпоо келишимине (ОЯЖК) берилгендигин тастыктады.
Шаршемби күнү Нью-Йорктогу БУУнун штаб-квартирасында журналисттерге маалымат берген Гросси Иран Нью-Йоркто же Венада өзү тууралуу чечим чыгарылса Ирандын ушундай мамиле кылаарын билдирди.
Гросси мыдай чечимдердин жалпысынан Тегерандын "биз менен кызматташууну азайтуусу" менен жыйынтыкталгандыгын жана мунун аны капалантканын, бул маселени ирандык кесиптештери менен бир нече жолу талкуулаганын баса белгиледи.
Гросси Франция, Германия жана Улуу Британиянын (E3) "кайра кайтаруу" механизмин ишке киргизүүсүнө Ирандын МАГАТЭ менен кызматташууну кайра карап чыгуу чечими менен жооп бергенин белгилеп, ирандык жетекчилердин "Атомдук куралдын жайылышын алдын алуу режимине берилгендик жана каалоо" жөнүндө билдирүүлөрүн "өтө акылдуу кадам" деп атады.
Гросси Иран Франция, Германия жана Улуу Британиянын (E3) "тез арада аракеттенүү" механизмин колдонууга МАГАТЭ менен кызматташтыгын кайра карап чыгуу менен жооп кайтарганын билдирди. Ал Ирандын расмий өкүлдөрү "өзөктүк куралды жайылтпоо режимин сактоого болгон чечкиндүүлүгүн жана каалоосун" кайталаганын айтты жана муну "абдан акылдуу кадам" катары мүнөздөдү.
Гросси МАГАТЭнин инспекторлорунун июнь айында Израиль менен Ирандын ортосундагы 12 күндүк согуштан кийин коопсуздук себептеринен улам Ирандан чыгып кетүүгө аргасыз болгонун жана ошондон бери Тегеран менен карым - катнаштарды "кайра курууга аракет кылышканын" билдирди.
Гросси Ирандын тышкы иштер министри Аббас Аракчи жана башка жетекчилер менен "тез - тез байланышта" экенин кошумчалады.
Иран ядролук куралды иштеп чыккандыгы тууралуу суроого: "Жок, иштеп чыгышкан жок. Бул тууралуу так болууну каалайм", - деп жооп берди.
МАГАТЭнин июнь айындагы отчетуна кайрылган Гросси: "Бул отчет Ирандын мындай программасы жок экенин ачык көрсөтүүдө. Биз ал жерде кандайдыр бир олуттуу иш жасалып жаткандыгына байланыштуу гипотезаны колдой турган эч нерсе көргөн жокпуз",- деди.
28-августта Франция, Улуу Британия жана Германия (E3) Иран 2015-жылы кабыл алынган Биргелешкен Комплекстүү Аракеттер Планынын (JCPOA) шарттарына баш ийбегенин айтып, БУУнун санкцияларын кайра киргизүү үчүн "кайра кайтаруу" (snapback) механизмин ишке киргизгенин жарыялашты. Бул окуя АКШнын 2018-жылы келишимден бир тараптуу чыгып кетишинен кийин болду.
Израиль АКШ жана бир катар Европа өлкөлөсү Иранды атомдук курал жасоо менен айыпташууда. Ал эми Тегеран атомдук программасынын толугу менен тынчтыкчыл максатта, энергия өндүрүүгө жана жарандык максатта колдонууга багытталгандыгын жактап жатат.